Jakie mogą być przesłanki do rozwodu z orzeczeniem o winie?

Na podstawie art. 57 ustawy z dnia 25 lutego 1964 Kodeks rodzinny opiekuńczy (Dz.U. 2020, poz. 1359; dalej także jako k.r.o) orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Wyjątkowo, jeśli obie strony zgodnie zawnioskują o to, sąd może odstąpić od orzekania o winie.

Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera niestety definicji winy na potrzeby własnych regulacji prawnych. W takim przypadku ma zastosowanie ogólne rozumienie winy z prawa cywilnego. Wedle niego zaś na winę składają się dwa elementy: obiektywny w postaci naruszenia określonej normy postępowania i subiektywny określający stosunek psychiczny osoby do własnego zachowania się lub do zaniechania. Dla przypisania winy oba te elementy składowe muszą występować łącznie, zaś brak któregoś powoduje, że o winie nie może być mowy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego powszechnie przyjmuje się, że element obiektywny występuje wtedy, gdy zachowanie małżonka narusza jego obowiązki ustawowe lub wypływające z zasad współżycia społecznego. Za zawinione, na gruncie przepisów rozwodowych, uznaje się działania lub zaniechania małżonka będące wyrazem jego woli, które stanowią naruszenie obowiązków wynikających z przepisów prawa małżeńskiego (art. 23, 24, 27 k.r.o.) lub zasad współżycia społecznego i prowadzą do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia.

Element subiektywny winy oznacza możliwość przewidywania znaczenia i skutków zachowania się oraz możliwość podjęcia i ujawnienia woli co do nastąpienia określonych skutków. Sąd Najwyższy wskazał, że element subiektywny polega na naganności zachowań, inaczej mówiąc – na zarzucalności czynów czy zaniechań. W ocenie sięgamy po określenia: zachowanie naganne, niegodziwe, niemoralne, złe.

Możliwość przypisania małżonkowi winy w rozkładzie pożycia jest wyłączona w razie jego niepoczytalności, a także w wypadku przemijających nawet zakłóceń psychicznych, jeżeli w tych stanach dopuścił się on działania lub zaniechania, które doprowadziło do powstania zupełnego i trwałego rozkładu pożycia. Możliwe jest natomiast przypisanie winy w doprowadzeniu się przez określony podmiot do stanu wyłączającego możliwość świadomego albo swobodnego podjęcia decyzji i wyrażenia woli.

W orzecznictwie wskazuje się, że choć kodeks nie rozróżnia stopni zawinienia, nie różnicuje winy większej i mniejszej, to do przypisania współwiny zawsze musi istnieć wystarczająca podstawa ustalenia, że zaistniała wina, czy to w postaciach wynikających z umyślności, czy choćby z nieumyślności (np. z niedbalstwa), wyrażająca się w poważnym naruszeniu obowiązków wynikających z zawarcia związku małżeńskiego.

Jednocześnie w piśmiennictwie sygnalizuje się, iż „mogą być bardzo wyjątkowe sytuacje, w których zupełność i trwałość rozkładu pożycia, zawiniona przez jedno z małżonków, jest tak «głęboka», że zachowanie się drugiego z nich – które w innych okolicznościach mogłoby uchodzić za zawinioną przyczynę rozkładu pożycia – nie może być za taką uznane”.

Kancelaria Radcy Prawnego Natalia Zielmachowicz posiada bogate doświadczenie w prowadzeniu spraw z szeroko rozumianego prawa rodzinnego i opiekuńczego, w tym w sprawach rozwodowych. Zapraszamy do kontaktu z Kancelarią w razie chęci uzyskania porady prawnej w przedmiotowych kwestiach.